Halk arasında kemik erimesi olarak bilinen osteoporoz, bir ileri yaş hastalığı olmakla birlikte, yetersiz beslenme sebebiyle ülkemizde erken yaşlarda da sıkça görülmekte. Özellikle süt ve süt ürünlerinden yeteri kadar faydalanmamanın bu hastalığa davetiye çıkardığını biliyor musunuz?Kemiğin, vücuda destek görevini engelleyecek ölçüde kemik yoğunluğunda azalma ve buna bağlı olarak kırık eğiliminin artmasına osteoporoz denir. Halk arasında kemik erimesi olarak bilinir. Kemik erimesi önlenebilir ve tedavi edilebilir bir durumdur. Daha önceleri önde gelen ölüm sebeplerinden biri olan enfeksiyon hastalıkları son yıllarda azalmış, fakat daha sık ileri yaşlarda görülen kanser, kalp hastalığı ve osteoporoz gibi hastalıklar artmıştır. Osteoporozun farklı sebeplere göre çeşitli tipleri vardır: 1- Birincil Osteoporoz - Kadın-erkek genç erişkinde görülür. Ağır seyreder. - Menopoz sonrası hanımlarda görülür. - Yaşlılarda görülür. 2- İkincil Osteoporoz Başka bir hastalık veya etmene bağlı olarak gelişir. Guatr, şeker hastalığı, böbrek üstü bezinin fazla çalışması gibi bazı iç salgı bezi hastalıkları, ağır beslenme bozukluğu, midenin alınması, kan hastalıkları, romatizmal hastalıklar, bazı ilaçların yan etkisi ve hareketsizlik, bu tip kemik erimesinin başlıca nedenleridir.
Kemik Erimesi Nasıl Oluşur?
Kemik, devamlı aşınan ve yenilenen bir organdır. Bu aşınma ve yenilenme arasındaki denge, 30 yaşına kadar yenilenme lehinedir ve bu yaşta en üst kemik kitlesine ulaşılır. Sonraki yaşlarda kemik dokusu her yıl yüzde birini kaybeder. Kemik yoğunluğu belli bir sınırın altına düşünce, kendiliğinden veya en küçük bir darbeyle kırılır hale gelir.Sebep Olabilecek Durumlar
- Yaşlılık: Yaşlılığa bağlı kemik erimesi 70 yaşın üzerinde görülür. Çünkü bu yaşlarda kalsiyum metobalizmasıyla ilgili çeşitli hormonlar daha az salgılanır. Ayrıca ileri yaşlarda vücudun hareketliliği de azalmıştır. - Cinsiyet: Dişilik hormonu östrojenin kemik kitlesi üzerinde olumlu etkileri vardır. Menopoz döneminde östrojen salgısı azalır. Hanımlarda 30 yaşında kemik kitlesi erkeklerden %10-20 daha azdır. Bu sebeplerle hanımlarda kemik erime riski, erkeklerden daha fazladır. - Gelişme dönemi sonucunda ulaşılan kemik kütlesi doruğunun düşük olması: Gelişme döneminde mineral kütlesi genetik, beslenme ve çevresel etmenlerle belirlenir. - Yumurtalıkların alınması: Çünkü bu ameliyatla östrojenin koruyucu etkisi kaybolur. - Erken adetten kesilme. - Yetersiz ve dengesiz beslenme sonucu yetersiz kalsiyum alımı. - Aile bireylerinin birinde osteoporoz bulunması. - İnce uzun beden yapısı. - Uzun süreli hareketsizlik. - Kortikosteroid tedavisi. - Çok doğum yapma ve hiç gebe kalmamış olma. - Yetersiz beslenerek süt verme. - Erken yaşta menapoza girme. - Sigara ve alkol kullanma. - Tiroid bezinin alınması.Belirtiler
Kemik erimesi, kırıklar oluşmadıkça belirti vermez. Ağır kaldırma gibi zorlanmayla veya kendiliğinden kırıklar oluşabilir. En sık omur, uyluk kemiği boyun ve bilek kırıkları görülür. Omurga kırığı yeni oluşmuşken sırttan başlayıp göğüse yayılan keskin bir ağrı vardır. Bu ağrı kalp kökenli ağrıyla karıştırılabilir, hareketle artar, istirahatle azalır. Kırığa bağlı ağrı 1-2 ay içinde iyileşir. Kemik erimesinde en önemli belirti ağrıdır. Ağrı, sırtbel bölgesinde; daha belirgin olarak da boyun bölgesindedir. Kalsiyum dengesinde kaybın daha ön plânda olduğu ilk dönemlerde ağrı şiddetlidir, ancak daha sonra hafifler ve devamlı hale gelir. Vücutta şekil bozuklukları osteoporozun geç dönemlerinde görülür: Omurlardaki kırıklara bağlı olarak boy kısalır ve kamburluk oluşur. Kısalan gövde, kol ve bacaklarla orantısızdır.Nasıl Tanı Konur?
Kemik radyografisi ile kemik kaybı %30 olmadan belirlenemez. Erken dönemde tanı için, “bilgisiyarlı kemik mineral yoğunluk ölçümü” kullanılır.Tedavi
Menopoz sonrası dönemde kalsiyum, D vitamini, egzersizden oluşan uygun bir tedavi önerilir ve risk faktörleri ortadan kaldırılır. Kemik erimesi riskini azaltmak için yeterli beslenme ve özellikle kalsiyum bakımından zengin olan süt, yoğurt, peynir gibi gıdaları bolca tüketme önemlidir.