Tıp dilinde anemi denilen kansızlık, gelişmekte olan ülkelerde çok sık görülen bir hastalık. Tek başına ortaya çıkabileceği gibi, birçok hastalığın habercisi de olabilir.
Anemi nasıl gelişir?
Alyuvarlarda bulunan, temel görevi dokulara oksijen taşımak olan hemoglobinin yapımında azlık-bozukluk veya yıkımındaki fazlalığa bağlı olarak gelişir. En çok demir eksikliğinde ortaya çıkar. Demir, hemoglobinin yapımı için temel mineraldir.Demir eksikliğinin sebepleri nelerdir?
1) Beslenmede yeterli demirin bulunmaması: Bütün sebze ve meyveler demir içerir. Karaciğer, kırmızı et, tavuk, balık, baklagillerde de bulunur. C vitamini demirin emilimini arttırır. Bu gıdaların az alınması durumunda anemi gelişebilir. Pekmez ve ıspanakta sanıldığının aksine demir çok fazla bulunmamaktadır. 2) Beslenmede demir bulunmasına rağmen oniki parmak bağırsağından emilememesi. Midenin kısmen veya tamamen ameliyatla çıkarılması, mide asit salgısının azalması, bağırsağın hastalıklı olması gibi durumlarda emilim azalar. Ayrıca aşırı lifli besinler, tahıllar ve aşırı çay tüketimi de emilimi engeller. 3) Demir ihtiyacının artması: Bebek ve çocuklardaki ihtiyaç yetişkinlerden fazladır. Kızlarda ergenlik döneminde, hamilelik ve emzirme dönemlerinde demir kaybı tekrar artar. Yapılan araştırmalar anne sütünün demir emilimini arttırdığını ortaya koymuştur, böylece bebeğin artan demir ihtiyacı karşılanmış olur. 4) Kronik kan kayıpları: Kadınların özel günlerinde belli miktarlarda demir kaybı söz konusudur. Ayrıca çeşitli hastalıkların sebep olduğu kan kayıpları da demir eksikliği anemisine yol açabilir.Belirtileri nelerdir?
Demir, hücrelerin hayati fonksiyonlarını ye-rine getirmesi için gerekli olduğundan eksikliği bütün dokuları etkiler. Anemi oluşurken vücut buna uyum sağladığından belirti vermeden sinsice ilerleyebilir. Çocuklarda büyüme ve gelişmede duraklama, huzursuzluk, davranış bozuklukları olur. Huy- suzlaşır, dikkati ve çevreye ilgisi azalır. Uykuya eğilim vardır. Öğrenme kapasitesi azalır. Hastalıklara dirençsizleşir. Hamilelerde erken doğuma yol açabilir. Ayrıca anne karnındaki bebeklerde gelişme geriliği olabilir. Halsizlik çok sık görülür. Önceleri çalışırken ortaya çıkar, ileri dönemlerinde istirahatte de görülür. Buna nefes darlığı, göğüs ağrısı, çarpıntı eşlik edebilir. Huzursuzluk, baş ağrısı, baş dönmesi olabilir. Özellikle otururken veya yatarken birdenbire ayağa kalkınca baş dönmesi ve göz kararması olur. Soğuğa tahammülsüzlük, kollarda-bacaklarda uyuşma ve ağrı, kulak çınlamaları görülebilir. Avuçta, alt göz kapağının iç kısmında, mukozalarda ve ciltte solgunluk vardır. Tırnaklar kolay kırılır, geç uzar. Giderek incelir, düzleşir. Dilde yemekten sonra veya kendiliğinden ortaya çıkan yanma hissi vardır. Kırmızılıklar olur. Dilin üzerindeki pürtüklü yapı kaybolur, dümdüz ve parlak bir hal alır. Dudakların kenarında iyileşmeyen çatlaklar vardır. Özellikle katı gıdalara karşı belirgin olan yutma güçlüğü gelişebilir. Sıvılar kolaylıkla yutulur. Gastrit oluşabilir. Gıda özelliği olmayan kil, toprak, buz, kireç gibi maddeleri yemek için istek duyulabilir. Bu, demir eksikliği anemisinin bir belirtisi olduğu gibi aynı zamanda demir emilimini de bozan bir durumdur. İltihabi hastalıklara eğilim artar, vücut direnci azalır.Tanı nasıl konur?
Yukarıdaki belirtiler görüldüğünde demir eksikliği anemisinden şüphelenilmelidir. Basit ve ucuz kan tetkikleriyle demir eksikliğinin tespit edilmesi kesin tanıyı koydurur.Nasıl tedavi edilir?
Öncelikle sebep ortadan kaldırılır. Örneğin parazit varsa önce onun tedavisi yapılır. Daha sonra ağızdan tablet şeklinde veya iğne yapmak suretiyle demir verilir. Tedaviye genellikle 6 ay devam edilir. Eğer ortadan kaldırılamayacak bir sebep varsa (midenin ameliyatla çıkarılması gibi) ömür boyu kullanılır. Tedaviyle tamamen düzelen bir hastalıktır.Nasıl korunmalıyız?
Bilinçsiz beslenmeden kaçınmalı. Beslenme tamamen sebzeye dayalı olmamalı. Özellikle adet, hamilelik ve emzirme dönemlerinde demir bakımından zengin gıda almaya dikkat edilmeli. Hamilelik ve emzirme dönemlerinde düzenli olarak doktor kontrolünden geçmeli ve gerektiğinde doktorun vereceği diyete uyulmalı. Bebeklerin beslenmesinde anne sütünden vazgeçmemeli. Çocukların zihinsel ve bedensel gelişimi dikkatle izlenmeli. Davranış değişikliği, öğrenme güçlüğü gibi durumlarda demir eksikliği olabileceği akılda tutulmalı. Zamanında fark edip hemen doktora başvurmalı. Aşırı ve gereksiz yere ağrı kesici kullanılmamalı. Parazitten korunmak için temizliğe dikkat edilmeli. Saydığımız belirtiler ortaya çıktığında vakit kaybetmeden doktora başvurulmalı ve verilen tedavi aksatılmadan uygulanmalıdır.