Uçuk, genellikle ağız ve burun delikleri çevresinde çıkan, can sıkıcı görünüme neden olan bir enfeksiyondur. Bütün dünyada çok yaygın görülen enfeksiyonlardan biridir. Özellikle ülkemiz gibi kalabalık ve iç içe yaşayan toplumlarda yayılımı çok daha kolaydır. Her yıl milyonlarca kişi ağız ve burun çevresindeki uçuklar yüzünden sıkıntı çekiyor.
Halk arasında uçuk olarak bilinen rahatsızlığın etkeni “herpes simplex” diye bilinen virüstür. Bu virüsün doğal kaynağı insandır. Tip I ve Tip II olmak üzere iki çeşidi vardır. Tip I ağız ve yüzü tutarken, Tip II genital bölgelerde lezyonlara neden olur.
İlk Belirtiler
Uçuğa neden olan virüsle genellikle çocukluk-bebeklik yıllarında karşılaşılır. Bu ilk temas bir kısmında belirtisiz, bir kısmında hafif belirtilerle seyredebilirken, bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde bütün vücudu etkileyen hastalıklara yol açabilir. Hatta menenjit ve beyin iltihabı gibi ağır tablolara sebep olabilir.
Virüs vücuda ilk girdiğinde 3-5 günlük kuluçka döneminden sonra ateş, ağız-dişeti iltihabı, halsizlik, iştahsızlık görülebilir. Ağız içi mukozası, cilt gibi virüsün giriş yerlerinde inflamasyonu takiben tipik içi su dolu kabarcıklar oluşur. Kabarcıkların parçalanması ile küçük yaralar oluşur. Bu yaralar nedeniyle çiğneme ve yutma şiddetli ağrı uyandırır ve beslenme bu nedenle bozulur, ayrıca tükrük salgısı artar.
Uçuk virüsüyle temasta göz tutulumu da olabilir. Bu durumda göz dış zarı, kornea gibi gözün çeşitli birimleri tutulabilir. Göz kapağı derisinde kabarcıklar oluşabilir. Gözün tutulum derecesine göre hasar bırakabilir. Bu durumda bilinçsizce kullanılan göz damlaları ile hasar şiddetlenebilir. Göz damlalarının doktora danışılmadan bilinçsizce kullanımından kesinlikle kaçınılmalıdır.
Uçuğun Aktive Olması
Virüsün vücuda girişinden sonra cilt veya mukozadaki diğer hücrelere yayılımının yanı sıra, aynı bölgenin duyusunu alan sinir hücrelerinin uzantıları içinde sinir hücresinin gövdesine doğru yol alır. Burada sinir hücresinin çekirdeğinin içine girerek uykuya dalar, beslenme dönemine girer. Virüs burada ömür boyu uykuda kalabileceği gibi, vücudun zayıf düştüğü bir fırsatta uyanır ve yeniden çoğalıp uçuk oluşturur.
Stres, soğuk, ultraviyole ve aşırı güneş ışınları, uykusuzluk, aşırı yorgunluk, travma, adet dönemi, vücudun bağışıklığının zayıfladığı enfeksiyonlu diğer hastalık durumlarında, bağışıklığı zayıflatan ilaç kullanımlarında virüs yeniden harekete geçer. Yine duyu sinirleri yoluyla uyudukları yerden cilde, mukozaya ulaşır.
Uçuğun yinelemesi hemen her zaman aynı yerde olur. En çok dudak, burun çevresi, mukozalar, genital bölgeler, göz, uçuğun tekrarlayabileceği yerlerdendir.
Uçuk çıkmadan önce kendini kaşınma, karıncalanma, ısı artışı, yanma ile belli eder. Sonrasında o bölge kızarır, şişer. Ardından içi su dolu kabarcıklar oluşur. Bunlar konuşurken, yemek yerken ağrı uyandırır. Sonra kabarcıklar çatlar, kabuk bağlar ve iz bırakmadan iyileşir.
Genital bölge uçuklarının etkeni ise büyük oranda herpes simplex virüs Tip II’dir. Enfeksiyon cinsel temas ile bulaşır. Ağrılı içi su dolu kabarcıklar ve ülserler oluşur. Bu virüsü bulunduran anne adaylarında belirti görülmese de, bebekte çok daha ağır seyredebilir.
Nasıl Bulaşır?
Belirtisi olmayan kişiler de bulaştırıcı olmakla birlikte, aktif enfeksiyonu olan kişiler çok daha fazla bulaştırıcıdır.
Uçuğu olan bir kişinin kullandığı çatal, kaşık, bardak, havlu gibi eşyalar başka kimselerce kullanılmamalıdır.
Çocuklar ve bebekler, virüs taşıyan bir insanın sadece iyi niyetli bir sevgi gösterisi olan öpücüğü ile virüsle tanışır, enfekte olurlar. Bir öpücük, (hele bağışıklığı zayıf bir çocuk ya da kişi söz konusuysa) ciddi bir hastalığa dönüşebilir.
Temizlik kurallarının önemini yeterince bilmeyen çocuklar ile virus kolayca etrafa bulaşabilir.
Bulaşmayı Engellemek İçin
Herpes Simplex virüsünün bulaşmasını engellemek için:
- Bebekler, çocuklar ve diğer insanlar öpülmemelidir.
- Uçuklu insanın kullandığı bardak, çatal, havlu ve diğer eşyalar özellikle ayrılmalı, uçuklu olsun olmasın başka kişilerin kullandığı benzeri eşyalar kullanılmamalıdır.
- Uçuğa dokunulmamalı, dokunulursa eller çok iyi yıkanmalıdır.
- Bayanlar makyajlarını temizlerken enfekte bölgeye dokundurdukları malzeme ile başka yerlere özellikle gözlere dokunmamalıdır.
- Hem bulaşma hem de yaranın mikrop kapmaması için uçuğun kabukları ile oynanmamalıdır.
- Uçuğu aktive edecek stres, aşırı yorgunluk gibi durumlardan kaçınılmalıdır.
- Uçuk ön belirtileri oluşmuşken, virüslere karşı etkili (anti-viral) bir krem kullanmak faydalı olabilir.
