Övülme Hazzının Sebepleri
12. yüzyılın meşhur sûfî âlimi İmam Gazâlî rahimehullah “Kimyâ-yi Saâdet” adlı eserinde şöyle der:
Bilesin ki bazı kimseler övülmeye düşkündürler. Daima adlarının iyi anılmasını arzu ederler. Şeriata uymayan işleri için bile bunu isterler. İnsanların ayıplamasını ise haklı hususlarda olsa bile kötü görürler. Bu da manevi kalp hastalığından ileri gelen bir durumdur.
Kalbin övülmekten aldığı hazzın, ayıplanmaktan duyduğu acının sebebi bilinmedikçe ilacı da bilinmez. O halde bilesin ki övülmek hazzının dört sebebi vardır:
Birincisi: İnsan tamlığı sever, noksanlığı sevmez. Övülmenin ise daima kemâl delili olduğuna inanır. Bazen kendi kemâlinden şüpheye düştüğü için bu hazzı tam anlamıyla bulamaz. Bir kimseden övüldüğünü duyup kabindeki şüpheyi gideren bir hal hâsıl olunca, tam bir haz meydana gelir. Çünkü kendisinde tamlık hissi bularak üstünlük zannı ortaya çıkmış olur. Üstünlük ise insanın yaratılışı icabı çok sevdiği bir haldir.
İnsan ayıplandığını duyarsa, kendisinde eksiklik bulunduğundan haberdar olur. Bu sebeple üzülür. Eğer övülmeyi veya ayıplanmayı rastgele konuşmayan, bilgili, insaflı, âlim birinden duyarsa şüphesiz durumundan daha net haberdar olur; sıkıntısı da rahatlaması da daha büyük olur. Eğer methini veya kınanmasını basiretsiz bir kimseden duyarsa o derece rahatlama ve sıkıntı duymaz.
İkincisi: Övülmek, övenin kalbinin övülene bağlandığına, kalbine itibar ve mertebesinin tesir ettiğine delildir. İtibar zaten sevilir. O halde öven kimse büyük bir şahsiyet olursa, kendisinde bu hazzı daha çok bulur. Çünkü böyle bir kimsenin kalbini kazanmasıyla gücünün arttığını hisseder. Eğer öven düşük mertebede bir kimse ise o derece haz duymaz.
Üçüncüsü: Kişinin biri tarafından övülmesi, başkalarının kalbinin de kendisine bağlanmasına vesile olur. Çünkü o kimse onun mehdini yaptıkça başkaları da ona karşı iyi hisler besler. Yani birinin övmesi ve iyi niyet beslemesi başkalarına da sirayet eder. Bu övülme birçok kimse tarafından ya da sözüne güvenilen bir kimse tarafından yapılırsa o haz daha çok olur.
Dördüncüsü: Övülmek, öven kimsenin övülene mağlup ve gücüne boyun eğdiğini gösterir. Çünkü güç, zorla da olsa insanlar tarafından sevilir. Kendisini öven kimsenin inanarak değil, ihtiyacından dolayı övdüğünü bilse bile yine de haz duyar; bunu gücünün üstünlüğüne yorar.
