Hayırla Gelmeyen
12. yüzyılın meşhur sûfî âlimi İmam Gazâlî rahimehullah “Kimyâ-yı Saâdet” adlı eserinde şöyle der:
“Koğuculuk” yani laf taşıyıcılığı, sadece bir kimsenin söylediğini diğerine anlatmak değildir. Bir kimsenin incineceği bir işi açığa vuran herkes koğucudur. Bu ister sözle, ister hareketle, isterse başka bir şekilde olsun. Sözle, işaretle, yazıyla başkasının hallerini açığa vurmak da koğuculuktur.
Bir kimsenin incineceği bir şeyi açık etmek, az da olsa duyurmak caiz değildir. Fakat bir kimse gizlice başkasının malına ihanet etmişse bunu duyurmak caizdir. Bunun gibi Müslümanların zararına olan şeyler de duyurulur.
“Bir kimse senin için şöyle söyledi” veya “filanca senin hakkında şöyle yapıyor” gibi sözler sarfeden birini dinleyen kimsenin şu altı şeyi yapması gerekir:
1. Ona inanmamalıdır. Çünkü koğucu fâsıktır, yani açıktan günah işlemektedir. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:
“Ey iman edenler! Eğer bir fâsık size bir haber getirirse, onun doğruluğunu araştırın. Yoksa bilmeden bir topluluğa kötülük edersiniz de sonra yaptığınıza pişman olursunuz.” (Hucurât 6)
2. Ona nasihat etmeli ve bu günahtan onu alıkoymalıdır. Zira münkerden alıkoymak farzdır.
3. Ona Allah için düşmanlık hissi beslemelidir. Çünkü koğucuya düşmanlık farzdır.
4. Arkasından haber verilen kimseye suizan yapmamalıdır. Zira kötü zan beslemek haramdır.
5. Anlatılanların doğruluğunu öğrenmek için tecessüs etmemeli, merak edip araştırmaya kalkışmamalıdır. Çünkü Cenâb-ı Hak tecessüsü yasaklamıştır.
6. Kişi, dedikodu yapanı bu işten sakındırdığı gibi kendisini de bundan sakındırmalıdır. Koğuculuğu başkasına nakletmemelidir. Kendisine anlatılanların üzerini örtmelidir.
Rivayet edildiğine göre halife Ömer b. Abdülaziz rahmetullahi aleyhin huzuruna bir adam gelerek başka biri hakkında bir şeyler söyledi. Bunun üzerine Ömer b. Abdülaziz dedi ki:
“İstersen senin durumunu bir inceleyelim. Eğer yalancı çıkarsan, ‘Ey iman edenler! Eğer bir fâsık size bir haber getirirse onun doğruluğunu araştırın’ (Hucurât 6) ayet-i kerimesinde belirtilenlerden olursun:
Eğer doğru söylediysen, ‘Çokça yemin eden, aşağılık, daima kusur arayıp kınayan, fitne için söz taşıyan kimseye uyma’ (Kalem 10-11) ayet-i kerimesinde belirtilenlerden olursun.
Eğer istersen seni affederiz.”
Bunun üzerine adam; “Ey müminlerin emîri! Siz beni affedin, ben bir daha böyle bir şey yapmayacağım.” dedi.
Hikmet ehlinden birine, arkadaşlarından biri ziyarete geldi ve bazı arkadaşlarının dedikodusunu yapmaya başladı. Bunun üzerine hikmet ehli, o adama; “Kötü bir ziyarette bulundun ve üç cinayeti de beraberinde getirdin, dedi:
Kardeşimi bana soğuttun,
Kalbimin huzurunu kaçırdın,
Sana olan güvenimi yıktın.”
