Ne Diyorsun?
Feridüddin Attâr kuddise sırruhû Pendnâme adlı eserinde şunları söyler:
Kardeşim! Eğer Rabb’ine erişmek istiyorsan, ağzını O’nun emrinin dışında açma. Ebedî diri kalacak olan Cenab-ı Hak’tan haberin varsa ağzına sükût mührünü vur.
Ey oğul! Gerçek kurtuluşa erenlerden olmak istiyorsan sükût içinde öğüt ve nasihatlere kulak ver. Çok konuşan kimsenin kalbi kararır, gönlü hasta olur. Akıllı insanların meziyeti susmak, cahillerinse unutmaktır. Yalan söylemekten ve gıybet etmekten susmak vâciptir; böyle konuşmaya hevesli olanlar aptaldır.
Kardeşim! Allah Tealâ’nın zikrinden gayri bir söz söyleme; O’nun kelâmını çalıp çırpmak için kullanma. Çok konuşma heveslisi olanın sahip olduğu her şey talan olur. Fazla konuşmak kalbi öldürür. O sözler isterse ince lâtifeler olsun.
Ey süslü konuşmaya çabalayan insan, kalbin çehresine yaralar açıyorsun! Git dilini ağzına hapset, mahlûkattan kendine hiçbir fayda bekleme. Kendi kusurlarını ve ayıplarını gören kişinin ruhunda kuvvet hâsıl olur.
Evladım! Yüce Mevlâ’nın emir ve yasaklarını tutuyorsan, artık kötü işlerle uğraşan nefsinin ardından koşma. Heveslerini terk eden kişi, bu şekilde nefsine muhalefet etmiş olur.
Ey oğul! Eğer başının dik olmasını istiyorsan, kendine rahat kapısını kapat. Bunu yaparsan cennet kapılarını açarsın. Âlemde Hak Tealâ’dan başkasını zikreden kişiden daha sapkını var mıdır?
Kardeşim! Şanı şöhreti, makamı mevkiyi terk eyle. Bu dergâha layık biri ol, kendini bu kapıya yönelt. Makam mevki düşkünü kişi zelil olur. Bu hal seni alçaklığa sürükler, şüphesiz canını tenine dar eder.
Nefs-i emmâre, arzu ve hevesleri terk etmekle zayıf düşer, Rabb’ini tanımayan nefs böyle terbiye olur. Kalbin Allah Tealâ’yı anmakla mutmain olur; o vakit zelil nefs-i emmâre sana bir zarar veremez. Cenab-ı Hakk’a güvenen dünyada bir lokmaya kanaat eder. Her günün rızkı için kanaatkâr ol; eğer rızkın yoksa Allah Tealâ’ya avuç aç.
Ey aziz kişi! Nefs şu dört şey dışında öldürülemez; söylediklerimi hatırında tut: Sükût hançeri, açlık kılıcı, uzlet mızrağı ve uykuyu terk... Bu silahları kuşanmayanın nefsi asla felâh bulmaz. Kalbin Allah Tealâ’yı zikirden ayrı düşerse, dostun ve yoldaşın mel’un şeytan olur.
Para düşkünü olanın sonu, Ceza Günü’nde çaresizlik olur. Ahiret için çalışan kimse ise Cenab-ı Hak’tan birçok ihsan bulur. Dünya malını toprak düşkününe verirler; günahtan sakınanlara ise ahiret güzelliği verilir. Şeytan, cihanı dünya ehline süslü gösterir. Onlara her daim güzel yiyecekler gerekir.
Kardeşim! Şeytan senin apaçık düşmanındır. Boynunda ateşten bir zincir olsun ister. Yüzünü dünyaya çeviren bahtsız kişi, yarın Hakk’ın huzurunda nasıl nasip alabilir? Oğul! Yüce Mevlâ’yı anmakla meşgul ol; kalbini mahlûkatla meşgul olmaktan ejderhadan kaçar gibi uzak tut.